02 Maja 2024
Słoneczniki Drukuj
Słonecznik pochodzi z Meksyku oraz przyległych obszarów Ameryki Północnej. Do Europy został przywieziony przez Hiszpanów w 1510 r. i rozpowszechnił się początkowo jako ozdobna roślina ogrodowa. W XVII i XVIII wieku, wprowadzono polową uprawę słonecznika na nasiona ze względu na ich wartość konsumpcyjną.
Uprawa słonecznika oleistego jest dotychczas mało rozpowszechniona. Głównymi przyczynami są trudności w zbiorze i dosuszaniu nasion, a także małe zrozumienie korzyści, jakie może dać szersza uprawa tej cennej rośliny pastewnej i oleistej. Należy on do rodziny złożonych. Użytkuje się go na olej i paszę. Na paszę uprawia się słonecznik bulwiasty, czyli topinambur.
Słonecznik jest rośliną jednoroczną, jarą. Okres jego wegetacji trwa 100-140 dni. System korzeniowy jest silnie rozwinięty, o mocnym korzeniu palowym, wrastającym do głębokości 2,5 m. Odznacza się dużą zdolnością wykorzystywania składników pokarmowych i wody z gleby. Łodygi są silnie rozwinięte, grube i zdrewniałe, osiągają wysokość od 0,7 do 5 m. Kwiaty zebrane są w duże koszyczki (tarcze), które są obcopylne. Pyłek przenoszą przeważnie owady. Owocem słonecznika jest niełupka zawierająca nasiono. Niełupki słonecznika mają cienką, gładką okrywę owocową, która nie jest zrośnięta z nasionami.
Wszystkie formy uprawne słonecznika dzieli się na trzy grupy w zależności od kierunku użytkowania:
- Odmiany jadalne o grubej i wysokiej łodydze do 3-5 m, dużych koszyczkach kwiatowych, dużych niełupkach odznaczających się grubą, kanciastą okrywą.
- Odmiany oleiste, niewysokie od 0,7 do 2,5 m o mniejszych koszyczkach, wyrastających zwykle pojedynczo, o mniejszych niełupkach z cienką okrywą, wypełnionych całkowicie przez nasiona zawierające większy procent tłuszczu.
- Odmiany pośrednie między wymienionymi grupami, uprawiane zazwyczaj na paszę.
Słonecznik uprawiany na olej ma większe wymagania klimatyczne niż słonecznik pastewny. Do dobrego wykształcenia nasion wymaga dużo światła i ciepła, zwłaszcza w okresie od początku kwitnienia aż do dojrzewania. Z tego względu do uprawy odmian oleistych najlepiej preferowane są tereny ciepłe o dużym nasłonecznieniu.
Odporność na przymrozki wiosenne pozwala na jego wczesny wysiew. Na suszę jest odporny dzięki licznym, głęboko w ziemię wrastającym korzeniom. Słonecznik oleisty udaje się na wszystkich glebach z wyjątkiem gruntów podmokłych, zimnych oraz zbyt suchych i piaszczystych.
Z chorób najczęściej występują:
- rdza słonecznikowa tworząca drobne brunatne plamy zwykle na dolnej stronie liści,
- szara pleśń słonecznika: objawy występują głównie na łodygach i kwiatostanach,
- zgnilizna twardzikowa, której objawem jest odbarwianie się i gnicie tkanek łodygi lub koszyczka kwiatowego, po czym w miejscach porażenia ukazuje się puszysta biała grzybnia z czarnymi sklerotami.
Ze szkodników najczęściej występują: mól słonecznikowy, niszczący nasiona oraz omacnica prosowianka żerująca na łodygach.
Aby zapobiegać wszelkim chorobom i szkodnikom należy stosować prawidłowe zmianowanie, odpowiedną uprawę. Usuwać z pola porażone rośliny i resztki pożniwne. Należy wysiewać nasiona zebrane ze zdrowych roślin.
Tekst: Agnieszka Pyrzyńska
Zdjęcia: Dagmara Dubiniec