25 Stycznia 2024
Barczatka syberyjska – zagrożenie dla polskich lasów iglastych Drukuj
Barczatka syberyjska znajduje się na liście agrofagów priorytetowych dla UE zgodnie
z rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2019/1702 z dnia 1 sierpnia 2019 r. uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2031 przez ustanowienie wykazu agrofagów priorytetowych.
Jest to szkodnik dotychczas nie znany z występowania na terenie w Unii Europejskiej.
Dendrolimus sibiricus to motyl nocny, który zasiedla obszary od wschodniej Azji (Chiny, Korea, Mongolia), poprzez Syberię aż po europejską część Rosji. Kilka lat temu potwierdzono występowanie barczatki w Republice Komi leżącej po zachodniej stronie gór Ural, około 1500 km od granicy z Polską.
Motyl o długości około 30-39 mm, rozpiętości skrzydeł 40-80 mm, barwy szarej, czasem brązowej. Na skrzydłach pierwszej pary trzy wyraźne przepaski ograniczone czarnymi smużkami, dwa umbra i jasne pole dyskoidalne. Skrzydła drugiej pary jednobarwne. Larwa dorasta 50-80 do mm, silnie owłosiona barwy czarnej lub ciemnobrązowej.
Złoża zielonkawych jak w postaci sznurów od 3 do 100 sztuk składanych na szpikach, gałęziach i paniach roślin iglastych. W miejscach masowego występowania larw barczatki syberyjskiej w powietrzu unoszą się włoski oderwane z ciała gąsienic, które powodują u ludzi i zwierząt utrzymujące się często miesiącami opuchlizny, egzemy oraz uszkodzenia oczu.
Cykl rozwojowy w warunkach syberyjskich trwa 3 lata. Szacuje się, że w warunkach polskich rozwój barczatki zamknie się w 1 roku. Barczatkę syberyjską można pomylić z występującą w Polsce barczatką sosnówką (Dendrolimus pini). Jednoznaczna identyfikacja jest możliwa tylko w laboratorium przez porównanie aparatów kopulacyjnych samców.
Główną rośliną żywicielską dla D. sibiricus jest modrzew syberyjski, może żerować także na jodłach (Abies), świerkach (Picea). W warunkach hodowlanych stwierdzono, że bez problemu może się rozwijać na sośnie zwyczajnej (Pinus silvestris), powszechnie rosnącej w polskich lasach. Barczatka może żerować masowo. Liczny pojaw doprowadza do obumierania zdrowych drzew. Na Syberii stwierdza się duże obszary zamierających drzew spowodowanych masowym atakiem i żerowaniem barczatki. Młode larwy obgryzają krawędzie igieł, starsze zjadają całe igły a nawet pąki, młode szyki i całe pędy.
Drogi przenikana szkodnika do UE to np. import roślin do sadzenia, import części roślin
i nieobrobionego drewna, naturalne przenikanie. Motyle mogą przelecieć odległość do kilkudziesięciu kilometrów rocznie. W obecnych niespokojnych czasach, kiedy trwa wojna w Ukrainie istnieje możliwość zawleczenia szkodnika do tego kraju wraz z transportami wojskowymi, gdzie amia używa roślin iglastych do maskowania sprzętu wojskowego. A z Ukrainy do Polski daleko już nie jest.
Prawdopodobieństwo zasiedlenia gatunku D. sibiricus w Polsce określa się jako wysokie. Ze względu na duży udział sosny w drzewostanach leśnych w naszym kraju, masowy pojaw i żerowanie barczatki może doprowadzić do spustoszenia polskich lasów iglastych.
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi monitoring występowania barczatki syberyjskiej w krajowych lasach przy użyciu pułapek feromonowych do odłowu samców. Feromon jest jednak niespecyficzny i w pułapce mogą się odłowić samce barczatki sosnówki, dlatego też niezbędna jest weryfikacja laboratoryjna w Oddziałach Centralnego Laboratorium GIORiN. Dotychczas, na szczęście, nie stwierdzono występowania D. sibiricus
w naszych lasach.
Tekst: Aleksandra Wolniewicz
Zdjęcia: EPPO